Working Principle & Construction of Permanent Capacitor Motor
 |
| Permanent Capacitor Motor ( Eg: Ceiling Fan Motor) |
අද ලිපියෙන් කියන්න බලාපොරොත්තු වන්නේ අපි හැමෝම නිතර දකින දන්න බොහෝසෙයින් එදිනෙදා භාවිතයේ යෙදෙන මෝටර වර්ගයක් ගැන වේ. එනම් සීලිම් විදුලි පංකා (Ceiling Fans) ආදියෙහි භාවිතා වන එකලා ප්‍රේරණ මෝටර වර්ගයක් වන ස්ථීර ධාරිත්‍රක මෝටර නැතහොත් ධාරිත්‍රක ධාවක මෝටර(Permanent Capacitor Motors or Capacitor Run Motors) පිළිබඳවයි.
 |
| Schematic Representation |
මෙම ස්ථීර ධාරිත්‍රක මෝටර නැතහොත් ධාරිත්‍රක ධාවක මෝටරයක (Permanent Capacitor Motors or Capacitor Run Motors) ක්‍රියාකාරී මූලධර්ම හා නිර්මාණය පිළිබඳ සැලකීමේදි මෙහි ප්‍රධාන එතුමත්, ආරම්භක එතුමත් ඒ හා සම්බන්ධ ධරිත්‍රකයක් දක්නට ලැබේ. ඔබ දැනටමත් දන්නා පරිදි එකලා මෝටරයකට ස්වයං ආරම්භයක් නොමැත. මේ නිසා මෙම මෝටර විෂයේ ආරම්භක එතුම සමග ශ්‍රේණිගතව නිරන්තරයෙන් ක්‍රියාකාරී වන්නාවූ අනන්‍ය වූ ධාරිත්‍රකයක් (Permanent Capacitor) සම්බන්ධ කිරීම මගින් මෝටරය තුළ භ්‍රමණ ය වන චුම්භක ක්‍ෂ්ත්‍රයක් (Rotating Magnetic Field) ඇති කිරීම සිදු කරනු ලැබේ.අප දන්නා ආකාරයට ප්‍රත්‍යාවර්ත ධාරාවක් හමුවේ ධාරිත්‍රකයක හැසිරීම් ස්ව්භාවය සැලකීමේදී ධාරිත්‍රකයක් මගින් වෝල්ටීයතාවයට සාපේක්ෂව ධාරාව 90° කින් පෙරටුගාමී (Lead) කරයි. ධාරිත්‍රක ධාවක මෝටරයක (Capacitor Run Motor) එතුම සමග ශ්‍රේණිගතව මෝටරයට අනන්‍ය වූ ධාරිත්‍රකය හරහා ධාරාව (Ist) ගලා යාමේදී, සැපයුම් වෝල්ටීයතාවයට (V) සාපේක්ෂව යම්කිසි කෝණයකින් (Øst), Ist ධාරාව පෙරටුගාමී (Leading) කරයි.
ස්ව්භාවයෙන්ම ධාවක එතුම (Running Winding) ප්‍රේරක ස්ව්භාවයක් ගන්නා නිසා ධාවක එතුම (Running Winding) හරහා ගලා යනු ලබන ධාරාව ( Im), සැපයුම් වෝල්ටීයතාවයට සාපේක්ෂව පසුබට (Lagging) වේ. දැන් මෙම Ist හා Im ධාරාවන් අතර විශාල (80° ක් පමණ) කලා කෝණයක් α, (Phase Angle) දක්නට ලැබේ. Ist හා Im ධාරාවන් දෙක මගින් ඇති කරනු ලබන සම්ප්‍රයුක්ත ධාරාව (Resultant Current) හෙවත් සැපයුම් ධාරාව I, (Supply Current) මගින් භ්‍රමණය වන චුම්භක ක්ෂේත්‍රයක් ඇති කිරීම කරනු ලබයි. මෙම මෝටරය මගින් ඇති කරනු ලබන ව්‍යාවර්තය 80° ක පමණ කලා කෝණයක් මත රඳා පවතී. මෙසේ භ්‍රමණය වන චුම්භක ක්ෂේත්‍රය මගින් මෝටරය ධාවනය ආරම්භ වී සැපයුම් විභවය ඇති තෙක් ධාවනය වීම සිදු වේ. මෙම මෝටරය ධාරිත්‍රක ආරම්භක මොරටයක් සමග සැසදූ විට මෙහි ධාරිත්‍රකය ආරම්භක අවස්ථාවේදී මෙන්ම ධාවන අවස්ථාවේද අතිරේක එතුම සමග ඇති ධාරිත්‍රකය ක්‍රයාත්මක වීම මගින් භ්‍රමණ ස්‍රාවයන් දෙකම ක්‍රියාත්මක වන බැවින් මෙම මෝටර විශේෂයට ධාරිත්‍රක ආරම්භක මොරටයකට (Capacitor Start Motor) වඩා වැඩි කාර්යක්‍ෂමතාවයක් (Efficiency) ඇතැයි කියනු ලැබේ.
මෙම ධාරිත්‍රක ධාවක මෝටරයක ධාරිත්‍රකයේ අගය නිර්ණය කිරීම සිදු කරනු ලබන්නේ ආරම්භක අවස්ථාව සහ ධාවන අවස්ථා අතර අතරමැදි අගයකට අනුරූප වන පරිදි වේ.
ධාරිත්‍රක ධාවක මෝටරයක ලාක්ෂණික (Characteristics of a Capacitor Run Motor)
- ආරම්භක ලාක්ෂණික (Starting Characteristics) Capacitor Start මෝටරයකට සාපේක්ෂව තරමක් අඩු වේ. මන්ද යත් ධාරිත්‍රක ධාවක මෝටරයක ධාරිත්‍රකයේ අගය නිර්ණය කිරීම සිදු කරනු ලබන්නේ ආරම්භක අවස්ථාව සහ ධාවන අවස්ථා අතර අතරමැදි අගයකට අනුරූප වන නිසාය.
- ආරම්භක ව්‍යාවර්තන අගය ප්‍රමත බැරයෙන් 30% ත් 150% ත් දක්වා අගයක් ගනී, මේ නිසා මෙම මෝටර රළු ආරම්භයක් සහිත යෙදුම් සඳහා උචිත නොවේ.
- ආරම්භක ධාරාව (Starting Current) සාමානයෙන් අඩු මට්ටමක පවතී. එහි අගය ප්‍රමත බැර ධාරාවෙන් 200% කට වඩා අවම වේ.
- බිදවැටුම් ව්‍යාවර්තන (Breakdown Torque) අගය විවිධ වන අතර එය මෝටරයේ සැකැස්ම හා එහි භාවිතය මත රදා පවතී.
- අභ්‍යන්තර ප්‍රධාන එතුම සවුනත් (Tap) කිරීම මගින් හෝ භාහිරින් වේග පාලක (Fan Regulators or Speed Controllers) යෙදීම මගින් වේග පාලනය කළ හැකි ලෙස මෝටර නිර්මාණය පහසු වේ.
 |
- ප්‍රමත බැරයේදී (Rated Load) ඉහළ ජව සාධකයක් (High Power Factor) සහිතව ධාවනය වීම සඳහා මෙම මෝටර නිර්මාණය කිරීම කළ හැකිය.
- මෝටරයේ භ්‍රමණ දිශාව ආරම්භක එතුමේ අග්‍රයන් මාරු කර සම්බන්ධ කිරීම මගින් සිදු කළ හැකි වේ. මෙම ක්‍රමය එකලා ප්‍රේරණ මෝටර සඳහා පොදු වූ කරුණක් වේ.
ධාරිත්‍රක ධාවක මෝටරවල භාවිතයන් (Applications of Capacitor Run Motors)
- විදුලි පංකා සඳහා - Fans
- Blower සඳහා - Blowers
- ස්වයංක්‍රීය ගේට්ට්ටු ක්‍රියාත්මක හෝ ගරාජ දොරවල් ක්‍රියාත්මක කරණයන් සඳහා භාවිතා කරන මෝටර - Gate Operators & Garage Door Openers